ŚWIETLICA SZKOLNA – TEMAT TYGODNIA: LEGENDY, PODANIA, PRZYSŁOWIA
Krótkie wprowadzenie do tematu tygodnia
Legenda – opowieść albo zbiór opowieści o postaci czy postaciach historycznych (lub też uważanych za historyczne). Zazwyczaj przekazywana w formie ustnej na długo przed utrwaleniem na piśmie. Legendy opowiadają o mędrcach, świętych, władcach, politykach, wojownikach lub innych popularnych bohaterach. Składają się często z nieprawdopodobnych albo nierealnych motywów. Różnią się od mitów tym, że mają podstawy historyczne i opowiadają o ludziach, a nie bogach – chociaż niekiedy różnica trudna jest do wytyczenia.
Najbardziej znane legendy dotyczą świętych (Jerzy, Mikołaj), wojowników (król Artur i jego rycerze), czy przestępców (Faust, Robin Hood). Współczesne składają się zazwyczaj z biograficznych plotek i anegdot dotyczących bohaterów kultury masowej, np. zmarłych gwiazd filmowych czy muzyków rockowych (Elvis Presley, Judy Garland, John Lennon)[1]. Legendy są jednym z podstawowych źródeł scenariuszy filmów hollywoodzkich.
W tradycji polskiej utrwaliły się zwłaszcza legendy związane z Gnieznem, Kruszwicą czy Krakowem. W Gnieźnie prastara katedra stoi na wzgórzu Lecha, dawniejszego władcy grodu i protoplasty Polaków. Symbolem Kruszwicy jest Mysia Wieża, gdzie żarłoczne zwierzątka pożarły złego Popiela. W Krakowie, po zwiedzeniu pełnego historycznych pamiątek Wawelu, należy odwiedzić jaskinię położoną u stóp wzgórza, gdzie według legendy mieszkał smok. Szczegóły tych legend zrosły się z topografią najstarszych miast polskich. Nie pomija się legend o Kraku, który zabił smoka i Wandzie, która rzuciła się do Wisły, gdyż nie chciała poślubić Niemca; o niegościnnym Popielu i gościnnym, choć ubogim oraczu Piaście oraz jego zacnej małżonce Rzepisze.
Podanie zwane czasem legendą, (w legendach zostają uwzględnione motywy kultu religijnego) to powieść ludowa przekazywana ustnie z pokolenia na pokolenie z czasem zapisana. Podanie związane jest tematycznie z historycznymi wydarzeniami, postaciami i miejscami. Zawiera elementy fantastyczne ale odwołuje się do faktów, miejsc, przedmiotów i ludzi rzeczywistych.
Świat podań ludowych jest bardzo bogaty, jest tam dość miejsca dla wszystkich, występują w nich zarówno królowie, książęta i rycerze jak też wieśniacy, kupcy i zbóje. Wśród podań ważne miejsce zajmują podania historyczne, różnią się one od podań ludowych tym że zostały spisane już przez średniowiecznych kronikarzy. Dotyczą one ważnych wydarzeń krajowych, historycznych i czasów panowania legendarnych władców.
Podania historyczne zostały rozpowszechnione przez książki i szkołę. W naszym wypadku chodzi o podania zanotowane przez Galla Anonima, Wincentego Kadłubka, „Kronikę Wielkopolską”, Jana Długosza. Są to między innymi podania o Lechu, Czechu i Rusie, o Popielu i Piaście czy o Kraku i Wandzie.
Obok podań ogólnopolskich występują bardzo liczne podania lokalne. Wyjaśniające historię powstania nazw miejscowości, próbujące wyjaśnić tajemnice zakopanych skarbów, zatopionych miast, dzwonów i śpiących rycerzy.
Obok tych podań lokalnych ważne miejsce zajmują podania i baśnie góralskie, opisujące barwne losy Podhala i okolic. Najbardziej znane to podania o powstaniu Tatr, Babiej Góry opowiadające między innymi o mieszkających tam wielkoludach, opowieści o smokach, czarnoksiężnikach i o śpiących w górach rycerzach. Oczywiście nie zabraknie chyba najbardziej rozpowszechnionych podań o zbójnikach – sprawiedliwych harnasiach, którzy nieśli pomoc ludziom biednym (podanie o Janosiku, o Kierpcu z Rabki i o Ferencu z Czarnego Dunajca). Wiele miejsca w podaniach góralskich poświęca się na wyjaśnienie znaczenia i pochodzenia nazw miejscowych (podanie o Morskim Oku).
Filmiki wprowadzające do tematu:
Historia Blachowni – legenda http://historia.blachownia.com/2018/04/25/legenda-o-kamieniu/
Dla starszych - https://youtu.be/sL0B5r56ly8, http://blog.fiszkoteka.pl/najpopularniejsze-polskie-przyslowia,1054/, https://fiszkoteka.pl/zestaw/3463-przyslowia-polskie, https://youtu.be/MrXIw4fAvTQ,
Dla dzieci - https://youtu.be/jcWOUQCEPKM, https://youtu.be/WFOCPSWVVvE, https://youtu.be/rHqiBW8av-s, https://youtu.be/ZWRbafsKntE, https://youtu.be/mGTi3nkSgIE. https://youtu.be/QMcG5_MYM24, https://youtu.be/e2haVMKIGMU
Zadania dla Ciebie. Wykonaj je w wolnym czasie:
- rozpoznaj legendy (załącznik nr 1i 4),
- uzupełnij zdania – znajomość przysłów (załącznik nr 2),
- zagadki - (załącznik nr 3),
- krzyżówka (załącznik nr 5),
- obejrzyj legendę i namaluj jej bohaterów,
Świetlica szkolna poleca kilka ciekawych linków, które przydadzą się przy organizacji czasu wolnego.
